Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις: Έρευνα Συγκυρίας (Δεκέμβριος 2013)

Το επιχειρηματικό κλίμα βελτιώνεται συνεχώς, όπως αποτυπώνεται στην ανοδική πορεία του Δείκτη Εμπιστοσύνης της ΕΤΕ για τις ΜμΕ (κατά 20 μονάδες τους τελευταίους 12 μήνες). H σταδιακή βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος που παρατηρείται κατά τη τελευταία διετία επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι όλοι οι δείκτες που μετρούν το επίπεδο δυσχέρειας των ΜμΕ προσέγγισαν το μέγιστο επίπεδό τους στα τέλη του 2012.

Η βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος οδηγεί τις ΜμΕ σε πιο επιθετικά επενδυτικά σχέδια. Συγκεκριμένα, το 80% των ΜμΕ προτίθεται να προβεί την επόμενη διετία σε κάποιου είδους επένδυση, έναντι ποσοστού 67% στο τέλος του 2012. Η επέκταση σε νέες αγορές ή προϊόντα παραμένει επενδυτική προτεραιότητα.

Όσον αφορά τη χρηματοδότηση, η κατάσταση εμφανίζεται βελτιωμένη - με το 31% του τομέα των ΜμΕ να αναζητά χρηματοδότηση και το 70% να επιτυγχάνει έγκριση της αίτησής του. Αν και το κομμάτι των ΜμΕ που έχει ακάλυπτες ανάγκες χρηματοδότησης δείχνει να αυξάνεται, η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως σε μια γενικότερη στάση αποφυγής του δανεισμού που αρχίζει να υιοθετείται από ένα όλο και αυξανόμενο μερίδιο των ΜμΕ. Η αλλαγή αυτή στην κουλτούρα των ΜμΕ ουσιαστικά αντικατοπτρίζει την από πολλές πλευρές υγιή στροφή τους σε χρηματοδότηση μέσω ιδίων κεφαλαίων.

Σε ένα πλαίσιο δύσκολων – συγκυριακών και διαρθρωτικών – συνθηκών, οι ΜμΕ καταφέρνουν να στρέφονται στην καινοτόμια ως μια υγιή διέξοδο από την κρίση. Βάσει των διεθνών δεικτών καινοτομίας, η Ελλάδα εμφανίζεται αδύναμη. Ως συνέπεια αυτού, μόνο το 15% των ΜμΕ είναι στρατηγικά καινοτόμες, το 50% δεν καινοτομεί και το υπόλοιπο 35% καινοτομεί μόνο περιστασιακά.

Τα διαρθρωτικά προβλήματα του ευρύτερου περιβάλλοντος για την καινοτομία στην Ελλάδα φαίνεται να προσδιορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά των ΜμΕ (όπως αυτή αποτυπώθηκε στην έρευνά μας):

• Οι χαμηλές επιχειρηματικές δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη στην Ελλάδα εμποδίζουν τις ΜμΕ από το να παράγουν πρωτογενή καινοτομία με αποτέλεσμα σχεδόν το ½ της καινοτομικής τους δραστηριότητας να αποτελεί προσαρμογή καινοτομιών άλλων επιχειρήσεων.
• Η σχετικά ικανοποιητική ερευνητική δραστηριότητα στην Ελλάδα δεν έχει επαρκή κανάλια μετάδοσης της προς τις επιχειρήσεις, με αποτέλεσμα ένα χαμηλό ποσοστό της καινοτομικής δραστηριότητας των ΜμΕ (20%) να προκύπτει από εξωτερικές συνεργασίες.

Παρόλα αυτά, η μελέτη μας ανέδειξε τρία στοιχεία της συμπεριφοράς των ΜμΕ τα οποία θα μπορούσαν υπό ορισμένες συνθήκες να λειτουργήσουν πολύ θετικά για το μέλλον:

• Ενώ το ευρύτερο περιβάλλον καινοτομίας φαίνεται να έγινε δυσχερέστερο κατά την τελευταία πενταετία, το ποσοστό των ΜμΕ που καινοτόμησαν αυξήθηκε σε 30% το 2013 από 20% το 2008 – πιθανότατα συνειδητοποιώντας ότι μια τέτοια στρατηγική είναι μια διέξοδος από την κρίση.
• Αν και οι εξαγωγές καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών παραμένουν χαμηλές (αντανακλώντας τη χαμηλή επένδυση των ΜμΕ τα προηγούμενα χρόνια σε νέα για τη διεθνή αγορά προϊόντα και υπηρεσίες), η έρευνα μας αποτυπώνει μια στροφή των επιχειρήσεων στην ανάπτυξη νέων για τη διεθνή αγορά προϊόντων και υπηρεσιών ως κανάλι για να επιτύχουν εξωστρέφεια.
• η καινοτομία ενισχύει την χρηματοοικονομική υγεία των ΜμΕ, δεδομένου ότι οι καινοτόμες ΜμΕ επιδεικνύουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στην κρίση, λιγότερα προβλήματα ρευστότητας, μεγαλύτερη εξωστρέφεια και στόχο ανάπτυξης.

Συνεπώς, η επιθυμία για καινοτομία (που μάλιστα συνδυάζεται με τάση για εξωστρέφεια) από πλευράς των ΜμΕ υπάρχει και η καινοτομία των ΜμΕ έχει τη δυναμική να αυξηθεί σημαντικά αν υιοθετηθούν κατάλληλες πολιτικές όπως:

• Ενίσχυση της αλληλεπίδρασης ανάμεσα στους φορείς καινοτομίας (κυρίως πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα) και στις επιχειρήσεις.
• Στήριξη για τις δικτυώσεις μεταξύ των επιχειρήσεων (clusters), οι οποίες επιτρέπουν τον επιμερισμό του υψηλού σταθερού κόστους καινοτομίας.
• Αποτελεσματικότερη στόχευση των δημοσίων δαπανών ώστε να προσφέρουν ουσιαστικά στήριξη στην έρευνα και ανάπτυξη του ιδιωτικού επιχειρηματικού τομέα.