Η εμφάνιση του ΑΙ στην καθημερινότητα και στη ζωή μας, μας αιφνιδίασε. Πώς προέκυψε τόσο απροσδόκητα;

Στα τέλη του 2022 παρουσιάζεται στο ευρύ κοινό για πρώτη φορά η τεχνολογία του Generative AI με τη μορφή του Chat-GPT, και γίνεται φανερό ότι η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ ή ΑΙ) που μέχρι τότε απασχολούσε ένα πολύ περιορισμένο και εξειδικευμένο κοινό, είναι κάτι που απευθύνεται σε όλους και μπορεί να χρησιμοποιηθεί με πολύ πρακτικό τρόπο στην καθημερινότητα μας.

Το Chat-GPT υιοθετήθηκε από τους χρήστες με ρυθμό που δεν είχε ιστορικό προηγούμενο και βοήθησε ώστε το AI να γίνει το αγαπημένο buzzword μιας κοινωνίας που εκπαιδεύονταν στην τεχνολογία για πολλά χρόνια. Μια κοινωνία που πλέον ο τρόπος ζωής και το μέλλον της εξαρτάται από την εξέλιξη του AI.

Την απροσδόκητη αποδοχή του πρώτου “εμπορικά” διαθέσιμου συστήματος Generative AI, ενεργοποίησε μια πυρετώδη δραστηριότητα στα εργαστήρια ΤΝ και σταδιακά προς τα μέσα του 2023, εμφανίζονταν πλέον ένα νέο ή αναβαθμισμένο μοντέλο TN κάθε εβδομάδα. Πρόκειται για ένα ρυθμό εξέλιξης στην τεχνολογία που τον συναντάμε για πρώτη φορά.

Τους αμέσως επόμενους μήνες, τα μοντέλα TN εξελίχθηκαν ώστε να καταλαβαίνουν, να επεξεργάζονται και να παράγουν εκτός από κείμενο, ήχο, εικόνα και video. Εκτός από το περιεχόμενο, εξέλιξαν και τον τρόπο “σκέψης” τους αναπτύσσοντας την ικανότητα όχι μόνο να απαντούν σε ερωτήσεις, αλλά να διατυπώνουν “συλλογισμούς” και να αιτιολογούν με λογικό τρόπο τις απαντήσεις τους.

Και τέλος συνδέθηκαν με το περιβάλλον, είτε αυτό είναι το internet, είτε είναι ο υπολογιστής μας, τα αρχεία μας, το email μας, κλπ

Σήμερα λοιπόν έχουμε συστήματα ΤΝ που συνδέονται με όλο το περιεχόμενο που έχουμε διαθέσιμο, έχουν πρόσβαση στον υπολογιστή και στις συσκευές μας (πχ κινητό, tablet), μπορούν να καταλαβαίνουν κείμενο, εικόνες, ήχο, video, μπορούν να αξιοποιήσουν όλο το περιεχόμενο που είναι διαθέσιμο στο internet και είναι ικανά για λογικές διαδικασίες.
Μπορούν να μας απαντήσουν για τα πάντα αρκεί να ξέρουμε τι να ρωτήσουμε και πως.

Παράλληλα ο ρυθμός ανάπτυξης του Generative AI παραμένει υψηλός (έχουμε τουλάχιστον ένα σημαντικό release ανά εβδομάδα), οπότε και οι ικανότητες της ΤΝ που έχουμε στο laptop μας εξελίσσονται συνεχώς.

Το AI δεν είναι απλά ένα “gadget”, οι μεγαλύτερες εταιρείες του πλανήτη έχουν συνδέσει το μέλλον και την επιβίωση τους, με την εξέλιξη του. Αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη οικονομική επένδυση που έχει γίνει στην ιστορία μας και σήμερα έχει εξελιχθεί σε πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών.

Πώς δικαιολογείται ο “θόρυβος” γύρω από το AI; Πόσο “πρακτική” μπορεί να είναι η χρήση του στην προσωπική ή επαγγελματική μας καθημερινότητα;

Το Generative AI μας αιφνιδίασε. Κανένας δεν περίμενε κάτι τόσο δυνατό και τόσο άμεσα.
Δεν μπορώ να φανταστώ πως ήταν η εποχή που οι άνθρωποι έζησαν τη βιομηχανική επανάσταση ή η εποχή του εξηλεκτρισμού. Θυμάμαι αρκετά καλά το internet και τον τρόπο που σταδιακά άλλαξε τη ζωή μας. Αυτό που συμβαίνει σήμερα δεν έχει καμία σχέση. Η αλλαγή είναι ριζική, ακαριαία και συμβαίνει παντού. Το disruption αφορά κυρίως την οικονομία της πληροφορίας και της γνώσης. Το τρόπο που την αναπτύσσουμε, τη διατηρούμε, τη μεταφέρουμε και την εκμεταλλευόμαστε.

Μέσα από τα συστήματα ΤΝ έχουμε πλέον όλοι πρόσβαση σε έναν “συνεργάτη-συνομιλητή” που “ξέρει” το σύνολο του δημοσιευμένου περιεχομένου - οτιδήποτε υπάρχει στο internet και μπορεί να μας απαντήσει, να μας εξηγήσει και να μας προτείνει ιδέες για οποιοδήποτε θέμα. Η πρόσβαση που έχουμε πλέον στη γνώση, ξεκινά από την πολύ γενική θεώρηση οποιουδήποτε θέματος και φτάνει μέχρι τις μικρές τεχνικές λεπτομέρειες, καθώς και τις πιο πρόσφατες εξελίξεις του. Δεν είναι όμως μόνο οι πληροφορίες που είναι διαθέσιμες, είναι ο τρόπος που η ΤΝ μπορεί να τις εξηγήσει, να τις συνδυάσει μεταξύ τους, να τις αξιολογήσει, να τις κάνει αναφορά σε άλλα γνωστικά πεδία κοκ.

Ας πάρουμε σαν παράδειγμα το χώρο του engineering, μια περιοχή που η ΤΝ αξιοποιείται συστηματικά.
Πρόκειται για ένα πεδίο με υψηλές απαιτήσεις σε τεχνογνωσία και πολύ μεγάλη εξειδίκευση.
Η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει οδηγήσει σε μεγάλη πολυπλοκότητα και κατακερματισμό των ειδικοτήτων: άπειρες κατηγορίες επιστημόνων και μηχανικών εξειδικευμένων σε τεχνολογίες, εργαλεία, υποδομές, κλπ. Οι ειδικότητες των ανθρώπων που χρειάζονται σήμερα για να υλοποιηθεί ένα έργο είναι πολλές και η επικοινωνία και ο συντονισμός τους καταναλώνει περισσότερη ενέργεια, από το πραγματικό έργο.

Αυτό δεν σημαίνει ότι κάτι κάνουμε λάθος. Είναι αναπόφευκτο όταν ένα γνωστικό αντικείμενο εξελίσσεται, να αρχίζουν οι άνθρωποι να εξειδικεύονται προκειμένου να μπορούν να αφομοιώσουν και να συγκρατήσουν το σύνολο της γνώσης που διαχειρίζονται.
 
Σε αυτές τις συνθήκες λοιπόν, εμφανίστηκαν συστήματα ΤΝ που είναι εφοδιασμένα με το σύνολο της επιστημονικής και τεχνολογικής γνώσης - πρακτικά “ξέρουν” οτιδήποτε έχει δημοσιευτεί ποτέ - προκειμένου να υποστηρίξουν το σχεδιασμό και την υλοποίηση των έργων.
 
Δεν μπορούν να λειτουργήσουν αυτόνομα, μπορούν όμως να πάρουν τις οδηγίες μας, και να τις μετατρέψουν σε ακριβείς τεχνικές πράξεις με ταχύτητα και ακρίβεια πολύ μεγαλύτερη από αυτή που θα καταφέρουμε ποτέ εμείς.
Αποτελούν κατά κάποιο τρόπο τον ενδιάμεσο κρίκο μεταξύ του φυσικού τρόπου επικοινωνίας που διαθέτει ο άνθρωπος και του συνολικού τεχνολογικού οικοσυστήματος που έχει φτιάξει μέχρι σήμερα.

Και το ενδιαφέρον είναι ότι η εμπειρία της συνεργασίας μας με ένα τέτοιο σύστημα είναι συναρπαστική. Είναι σαν να έχεις έναν σχεδόν “ιδανικό” συνεργάτη, διαθέσιμο οποιαδήποτε στιγμή, να ανταποκριθεί σε ότι του ζητήσεις, πολύ γρήγορα, και με μεγάλη ακρίβεια. Mπορεί να σου εξηγήσει τις λεπτομέρειες της δουλειάς που του ζητάς να κάνει, να διερευνήσει προβλήματα κάνοντας υπομονετικά αμέτρητες δοκιμές και προσπάθειες, να σου προτείνει λύσεις και εναλλακτικές επιλογές, και να σε βοηθήσει ώστε να τον κατευθύνεις σωστά.
Επικοινωνείς και ανταλάσεις ιδέες, με τρόπο παρόμοιο με αυτό που συζητάς με έναν άνθρωπο.

Βλέπουμε πλέον ότι όποιος δουλέψει με αυτό τον τρόπο, δεν επιστρέφει για κανέναν λόγο στον παραδοσιακό τρόπο δουλειάς. Όχι μόνο εξαιτίας της αποτελεσματικότητας και της ευκολίας, αλλά κυρίως εξαιτίας της εμπειρίας που απολαμβάνει . Η δουλειά ξαναγίνεται συναρπαστική και διασκεδαστική. Αναθέτοντας τις τεχνικές λεπτομέρειες μιας δουλειάς στην ΤΝ έχουμε περισσότερο χρόνο για να σκεφτούμε και μικρότερη πολυπλοκότητα να διαχειριστούμε. Απελευθερώνεται η δημιουργικότητα μας, ενώ ταυτόχρονα μειώνεται ο χρόνος, η προσπάθεια και το κόστος.

Αυτή πιστεύω ότι είναι και η κεντρική ιδέα της χρήσης του Generative AI. Ένα εργαλείο που θα απελευθερώσει τη δημιουργικότητα και τις επιλογές μας, αφαιρώντας τις τεχνικές λεπτομέρειες.

Πώς μεταφράζεται αυτό σε άλλες δραστηριότητες, που δεν είναι τόσο τεχνικές; Υπάρχουν αντίστοιχα παραδείγματα;

Το engineering είναι ένα παράδειγμα.  Με παρόμοιο τρόπο επηρεάζονται λίγο πολύ όλοι οι χώροι.

Φτιάχνονται (υπάρχουν ήδη) συστήματα ΤΝ εξειδικευμένα σε αντικείμενα όπως είναι τα οικονομικά, το marketing, η νομοθεσία, το product development, η ιατρική, η παραγωγή περιεχομένου κλπ, με στόχο να αποτελέσουν το “ιδανικό” εργαλείο των επαγγελματιών, που με τη σειρά τους θα ξέρουν και θα μπορούν να “προγραμματίσουν” την εξειδικευμένη ΤΝ για να φέρει το αποτέλεσμα που χρειάζεται.

Είναι οι “υπολογιστές” του μέλλοντος (που δεν είναι και τόσο μέλλον πλέον) και θα χρειαστεί  να μάθουμε να συνεργαζόμαστε και να τους χρησιμοποιούμε. Μας συνδέουν με την τεχνολογία και τη γνώση που παράγουμε συνολικά σαν πολιτισμός, κάνοντάς τες προσβάσιμες, διαχειρίσιμες και εύληπτες.
 
Ταυτόχρονα είναι και “εργαλεία” που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από μη εξειδικευμένους ανθρώπους για να κάνουν κάτι απλό. πχ αν θέλω να κάνω μια έρευνα αγοράς, να αποκτήσω μια γενική ιδέα για την νομοθεσία και τους κανονισμούς που ρυθμίζουν ένα προϊόν, να αξιολογήσω μια marketing ιδέα, να βελτιώσω την επισκεψιμότητα του site μου, να συντάξω μια προσφορά, να περιγράψω ένα καινούργιο προϊόν κοκ

Η πρόσβαση στη γνώση και στην εξειδίκευση γίνεται πιο απλή και πιο άμεση. Βάζοντας λίγη προσπάθεια, φαντασία και τη δημιουργικότητα μας, μπορούμε να πάρουμε γρήγορες απαντήσεις και να λύσουμε άμεσα πρακτικά προβλήματα.

Η ΤΝ είναι ραγδαία αναπτυσσόμενη τεχνολογία. Υπάρχουν ηθικά θέματα και κίνδυνοι από τη χρήση της;

Έχει πλέον ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση σχετικά με τις συνέπειες της ανάπτυξης και χρήσης του Generative AI. Πιστεύω ότι πολλές από τις ανησυχίες είναι εύλογες και δικαιολογημένες, ενώ κάποιες άλλες όχι.
 
Ενδεικτικά προβληματισμοί που προκύπτουν αφορούν τον τρόπο εκπαίδευσης των συστημάτων ΤΝ, τα πνευματικά δικαιώματα του υλικού που έχει χρησιμοποιηθεί ή που παράγεται, τις επιπτώσεις από πιθανή κακή χρήση, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των συστημάτων ΤΝ, κοκ.
Υπάρχει μια αυξανόμενη εγρήγορση πλέον για την υπεύθυνη χρήση των συστημάτων ΤΝ (Responsible AI).Οι ίδιες οι εταιρείες που αναπτύσσουν συστήματα ΑΙ έχουν ομάδες που ασχολούνται με την ανάπτυξη πλαισίου υπεύθυνης χρήσης του AI και προσαρμόζουν τα συστήματά  τους ανάλογα. Ακόμα περισσότερο στην Ευρώπη υπάρχει πλέον Ευρωπαϊκός κανονισμός που ρυθμίζει την υπεύθυνη χρήση των τεχνολογιών ΤΝ (EU AI Act), ο οποίος θα τεθεί σε πλήρη εφαρμογή μέχρι το τέλος του 2026.
 
Αυτά αφορούν τις ανησυχίες για πιθανές επιπτώσεις μιας νέας τεχνολογίας στις κοινωνίες μας και είναι εύλογα.  Για τα σενάρια χρήσης όμως που συζητάμε και που βλέπουμε σαν πρώτο πεδίο εφαρμογής, τα πράγματα είναι πιο απλά.
 
Αυτό που βλέπουμε είναι ότι αν η ΤΝ χρησιμοποιείται σαν ένας “έξυπνος” βοηθός για δημιουργία αποτελεσμάτων  που ελέγχονται και αξιολογούνται από ανθρώπους, ενώ παράλληλα φροντίζουμε να μην εκθέτουμε ιδιωτικά ή ευαίσθητα δεδομένα σε δημόσια συστήματα ΤΝ  και να μην χρησιμοποιούνται τα δεδομένα μας για να εκπαιδεύουν περαιτέρω τα συστήματα ΤΝ, δεν πιστεύω ότι υπάρχει πραγματικός κίνδυνος.

Οι πρακτικές καλής χρήσης της ΤΝ είναι κάτι που είναι σχετικά απλό και ευνόητο. Είναι ακριβώς οι ίδιες πρακτικές που θα ακολουθούσαμε αν δουλεύαμε με έναν συνεργάτη μας: ελέγχουμε το αποτέλεσμα και κρατάμε ασφαλή τα συστήματα και τα δεδομένα μας.

 

Ποια είναι η μια φράση που θα άξιζε να κρατήσουμε τελικά από αυτή την κουβέντα;

Η ΤΝ είναι η πιο εξελιγμένη μορφή τεχνολογίας που έχουν αναπτύξει ποτέ οι άνθρωποι. Εξελίσσεται πιο γρήγορα από οποιαδήποτε άλλη τεχνολογία έχουμε “συναντήσει” έως σήμερα και ταυτόχρονα είναι προσβάσιμη ευκολότερα από οποιαδήποτε άλλη τεχνολογία υπάρχει. Η επιρροή της στις κοινωνίες και στις ζωές μας θα είναι καταλυτική και είναι σημαντικό να προετοιμαστούμε, όσο νωρίτερα και όσο καλύτερα μπορούμε.

Αυτό που ίσως αξίζει να κρατήσουμε από όλα αυτά είναι ότι η ΤΝ δεν έρχεται να αντικαταστήσει το άνθρωπο. Έρχεται να ενισχύσει τις δυνατότητες του, να απλοποιήσει την επικοινωνία του με το σύνθετο τεχνολογικό περιβάλλον που έχει κατασκευάσει, και να διευκολύνει την καθημερινότητα του.